Thursday, April 21, 2011

मुस्ताङ

मुस्ताङ जिल्ला

अञ्चल: धवलागिरी अञ्चल
सदरमुकाम: जोमसोम,
क्षेत्रफल: ३५७३ वर्ग कि.मि.
गाविस संख्या: १६
टेलिफोन कोड: ०६९
१ शिर्षक अक्षर
२ जिल्लाको नामाकरण
३ भौगोलिक अवस्थिति
४ प्रमुख नदी
५ मुख्य खोलाहरु
६ धार्मिक स्थलहरु
७ प्रमुख पर्यटकीय स्थल
८ प्रमुख ताल एवं कुण्ड
९ जिल्लाको प्रसिद्ध वस्तुहरु एवं प्राप्त हुने स्थान
१० प्रमुख व्यापारीक महत्वका ठाउँ
११ गाउँ विकास समितीहरु
१२ यो पनि हेर्नुहोस्


शिर्षक अक्षर

मुस्ताङ धौलागिरी अञ्चलको सबैभन्दा उत्तरमा पर्ने जिल्ला हो । हिमालपारीको जिल्लाको नामबाट चिनिने यो जिल्ला धौलागिरी र निलगिरी दुई अग्ला हिमशिखरको विचमा अवस्थित छ ।

करिव ३००० बर्ष भन्दा अगाडिको पुरातात्विक उत्खननबाट देखिए अनुसार यो क्षेत्र परापूर्वकालमा नेपाल र तिब्बत वीचको ब्यपारिक मुख्य नाका रहेको बुझिन्छ ।

यसको सदरमुकाम जोमसोम हो । यस जिल्लाको पूर्वमा मनाङ, पश्चिममा डोल्पा दक्षिणमा म्याग्दी र उत्तरमा तिब्बत पर्दछन् । यसको उत्तर-दक्षिण लम्बाई करिब ८० कि.मी. र चौडाई बढिमा ४५ कि.मी. छ । यो जिल्ला अन्नपुर्ण हिम श्रृङ्खलाको उत्तरमा पर्ने भएको हुनाले यहाँ एकदमै कम पानी पर्दछ । यसको करिब करिब बिच भाग भएर काली गण्डकी नदी बग्दछ । यस नदीलाई स्थानीय भाषामा थाक खोला पनि भनिन्छ । यस जिल्लाका धेरै जसो बस्ती यही नदीको किनारमा अवस्थित छन् ।

यस जिल्लाको उत्तरी भागमा रहेको क्षेत्रलाई लोमान्थाङ भनिन्छ जुन त्यो नेपालकै एक विशेष क्षेत्र हो ।

जिल्लाको नामाकरण

नेपाल धेरैजसो जिल्लाहरुको नामाकरणकुनै खोला स्थान वा घटनाका आधारमा गरिएको भएता पनि यस जिल्लाको नामाकरण औषधिको नामबाट भएको पाइन्छ । तिब्बतीयन भाषमा मन् भनेको औषधि र थाङ भनेको चौरबाट मनथाङ हुदै मुस्ताङ हुन आएको हो भन्ने जनश्रूति रहेको छ । जडिबुटिका हिसावले प्रशिद्ध रहेकोले पनि यस जिल्लाको नामाकरण औषधिकै नामबाट भएको हो भन्ने विश्वास गर्न सकिन्छ ।

भौगोलिक अवस्थिति

अक्षांस:- २८.२०” उत्तरदेखि २९.०५ ’
देशान्तरः- ८३.३०’ पुर्वदेखि ८४.१५ ’
सिमाना:- पूर्वमा मनाङ, पश्चिममा डोल्पा, उत्तरमा चिनको स्वशासित क्षेत्र तिब्बत र दक्षिणमा म्याग्दी जिल्ला
क्षेत्रफल ३५७३ वर्ग किलो मिटर
भौगोलिक विभाजन हिमाल

प्रमुख नदी

कालिगण्डकी ।

मुख्य खोलाहरु

लेते खोला, सेते खोला, घट्टे खोला, लाङक्यु खोला, थापा खोला, चिमाङ खोला, मार्फा खोला,ठिनी खोला, स्याङ खोला, बोक्सि खोला, पाण्डा खोला, लुप्रा खोला, साङ्ता खोला, झोङ्ग खोला, नरसिङ खोला, समर खोला, ताग्ंया खोला, घमी खोला, दामोदर कुण्ड खोला, चराङ खोला, यारा खोला, समराङ खोला, नाम्ग्याल खोला, किमलिङ खोला , ङ्याम्डो खोला, न्हेचुङ्ग खोला आदि ।

धार्मिक स्थलहरु

मुक्तिनाथ मन्दिर, दामोदर कुण्ड, कागबेनी, शिवालय मन्दिर (पुथाङ), गणेश मन्दिर (जोमसोम)

प्रमुख पर्यटकीय स्थल

लोमान्थाङ्ग ऐतिहासिक दरबार, लोमान्थाङ्ग को सिटी वाल, मुक्तिनाथ क्षेत्र, निलगिरी हिमाल, धौलागिरी हिमाल, तिलिचो पिक, याककावा पिक, धम्पुस पिक,टुकुचे पिक
[सम्पादन गर्ने]
प्रमुख ताल एवं कुण्ड

दामोदर कुण्ड, ढुम्बा ताल, टिटी ताल, सेकोङ्ग ताल

जिल्लाको प्रसिद्ध वस्तुहरु एवं प्राप्त हुने स्थान

रातो स्याऊ, नुन खानि तेताङ नरसिंह खोला (छुसाङ), गोल्डेन स्याऊ, शालिग्राम (कालिगण्डकी किनार र दामोदर कुण्ड खोला)

प्रमुख व्यापारीक महत्वका ठाउँ

जोमसोम बजार, मुक्तिनाथ, लोमान्थाङ, टुकुचे


गाउँ विकास समितीहरु

चराङ, छोन्हुप, छोसेर, छुसाङ, घमी, झोङ्ग, जोमसोम, कागबेनी, कोबाङ, कुञ्जो, लेते, लोमान्थाङ, मार्फा, मुक्तिनाथ, सुर्खाङ, टुकुचे,

म्याग्दी

म्याग्दी जिल्ला

अञ्चल: धवलागिरी अञ्चल
सदरमुकाम: बेनी,
क्षेत्रफल: २,२९७ वर्ग कि.मि.
गाविस संख्या: ४१
टेलिफोन कोड: ०६९

१ शिर्षक अक्षर
२ जिल्लाको नामाकरण
३ प्रशासनिक विभाजन
४ जिल्लाको ईतिहास


शिर्षक अक्षर

नेपालको मध्य-पश्चिमी पहाडमा अवस्थित, पुर्वमा कास्की र पर्वत, पश्चिममा बागलुङ, डोल्पा र रुकुम, उत्तरमा मुस्ताङ र डोल्पा तथा दक्षिणमा बागलुङद्वारा परिवेष्ठित ८३º०८" देखि ८३º५३" पुर्वि देशान्तर र २८º२०" देखि २८º४७" उत्तरी अक्षांस अर्न्तर्गत रहेको भू-भाग म्याग्दी जिल्ला अर्न्तर्गत पर्दछ । यस जिल्लाको कुल क्षेत्रफल २,२९७ वर्ग कि.मी. (२,२९,७०६ हे.) रहेको छ । जिल्लाको वर्तमान सिमाना २०३१ सालमा पर्वत र मुस्ताङबाट २० गाविसहरु (गाउँ पंचायत) यस जिल्लामा गाभिन आएपछि कायम हुन आएको हो । हाल यो जिल्लामा ४० गाविस रहेका छन् । २०१८ सालको सीमा विभाजन अनुसार गण्डकी नदी पारिका इलाकाहरु क्रमशः मुस्ताङ र पर्वत जिल्लामा रहेका थिए । तत्कालीन म्याग्दी जिल्लामा २१ गाविस (गाउँ पंचायत) मात्रै रहेका थिए ।


जिल्लाको नामाकरण

प्रशिद्ध हिमशिखर, नदीनाला, र धार्मिक स्थलको नामबाट अञ्चल तथा जिल्लाका नामाकरण गर्ने प्रचलनमा धौलागिरी हिमालबाट उत्पत्ति भई जिल्लाको पश्चिम उत्तर बाट दक्षिण पूर्व बग्ने म्याग्दी नदीको नामबाट यस जिल्लाको नामाकरण भएको पाईन्छ । झण्डै पुरै जिल्लाभरी फैलिएको यस नदीको नाम म्याग्दी रहनमा विभिन्न भनाईहरु रहेको पाइन्छ जुन निम्न लिखित छन :-
दुर्गा सप्तसतिमा बर्णित "जयन्ति मंगलाकाली भद्रकाली कपालिनी" भन्ने पद्यांशको देवी भगवतीको सय नाम मध्ये एक "मंगला" नामबाट नै नदिको नाम रहेको र कालन्तरमा अपभ्रंश भई म्याग्दी रहन गएको हो ।
नदीको पुरानो नाम "माया नदी" रहेको र यसको अपभ्रंश हुन गई म्याङ्गदी हुँदै म्याग्दी भएको हो ।
यस नदीको उदगमस्थलदेखि कालगण्डकीमा बिलय हुँदा सम्मको सम्पूर्ण भु-भाग ताकम पुलाचौर र ज्यामरुमकोट मा एकिकरण पूर्व थापा मगर रजौटा हरुको राज्य थियो त्यसैले यस नदिको नामाकरण मगर भाषाबाट भएको हुन पर्दछ । बंशावलि अनुसार ती थापाहरु "मेङ" उपथरका मगर थिए जसले गर्दा यस नदिको नाम थापा नदि ("मेङ" भनेको थापा र "दी" भनेको नदी) रहन गयो । मगर जातिको जनजिब्रो मा अझै पनि म्याग्दी नदीलाई मेङ्दी भनेर भनिन्छ र यही मेङदी नै पछि गएर म्याग्दी रहन गएको हो।

जिल्लाको ईतिहास

ऐतिहासिक रुपमा रहेको तत्कालिन पर्वत राज्य वर्तमान म्याग्दी डोल्पा बागलुङ पर्वतका साथै मुस्ताङ सम्म फैलिएको थियो । पौराणिक दृष्टिकोण बाट हेर्दा ऋषि जडभरतले राजा रहुगणलाई ज्ञानोपदेश दिएको स्थान "जड" जडभरत गुफाको नामले हाल म्याग्दीको गलेश्वरमा पर्दछ र वर्तमानको "राखु" नै राजा रहुगणको राजधानी रहेको अनुमान गरिन्छ । यसैगरी प्रशिद्ध ऋषि पुलत्यसको आश्रम "पुला" हालको पुलाचौरमा रहेको र निजका नाति विश्वका छोरा लंकाका प्रतापि राजा रावण को जन्म भुमि यहि क्षेत्र रहेको अनुमान गरिन्छ ।

ईशापुर्व ३१०० मा मंगोलिया देखि पामीर पठार भित्रको भु भागमा भीषण भौगर्भिक प्रलय भएकोले मंगोलहरु बसाई सरेर हिमालय देखि दक्षिण तर्फ लागेको र वर्तमान म्याग्दी जिल्लाको दक्षिण पश्चिममा प्राचिनकालमा थापाहरुको राज्य रहेको विभिन्न ग्रन्थहरुमा उल्लेख भएको पाइन्छ । तिब्बती भाषामा थापा शब्दले् "मंगोल" वा "मंगोलियाई" अर्थात मंगोलियाका बासिन्दा भन्ने जनाउँछ । अर्थात मंगोलियाबाट बसाई सरेर आएका मंगोलहरु नै प्राचिन मगरहरुका पुर्खा हुन् र यो क्षेत्रमा मंगोलमूलका मगरहरुको राज्य कायम भएको थियो भन्ने कुरा प्रमणित हुन्छ ।

बिक्रम सम्बत १२४६ तिर प्रथम थापा राजा कालु थापाले ताकम राज्यको स्थापना गरेका थिए । चार हजार पर्वत भनि मानिएको यो राज्यमा थापाहरुले ३०० वर्ष सम्म शासन गरेका थिए । बि।सं। १५४५ मा कर्णाली प्रदेशका मल्ल राजा आनन्द बम मल्लका नाति डिम्ब बम मल्लले थापाहरुलाई हराई ताकम राज्यलाई आफनो राज्यमा गाभी बर्तमान धौलागिरी अाचलका सवै जिल्लाहरु समेटिएको तत्कालिन विशाल पर्वत राज्यको स्थापना गरेका थिए र वर्तमान म्याग्दी जिल्ला उक्त पर्वत राज्यको एक भागको रुपमा रहन पुग्यो । इतिहासकारहरुले पर्वतमा मल्ल राजाका चौध पुस्ताले शासन गरेको बताए पनि अन्तिम मल्ल राज्य कीर्ति बम मल्लले पुलामी बानियाँहरुको नाममा बि.सं. १८३६ मा गरिदिएको ताम्रपत्रमा राजा-९ स्पष्ट रुपमा अंकित भएको हुँदा मल्ल बंशका ९ वटा राजाले मात्र तत्कालिन पर्वत राज्य समालेको देखिन्छ । साथै राजा कीर्ति बम मल्लले बर्तमान म्याग्दीमा पर्ने ढोलठानामा दरबार खडा गरि बसेको र बेनिमा ठाना राखेको थिए भनिन्छ ।

रण बहादुर शाहको राज्य कालमा बहादुर शाहले पाल्पाली राजाको सहयोगमा सैनिकको घेरामा पारी पर्वतका राजालाई आत्मसमर्पण गर्न लगाई शक्तिशाली पर्वत राज्यलाई नेपालमा गाभेका थिए । एकीकरण पछि र राणा शासनकालमा यो जिल्ला पाल्पा प्रशासन अन्र्तगत रहेको थियो । बि.सं. १९८५ मा बागलुङमा छोटि गौडा स्थापना भएपछि प्रशासनिक तथा न्यायिक काम त्यसैबाट हुदै आएकोमा बि.सं.२०१८ सालको जिल्ला विभाजनबाट म्याग्दी जिल्लाको नाममा अलग अस्तित्व कायम गरियो ।

सिन्धुली

Sindhuli

— District —
Country
Nepal

Region
Central (Madhyamanchal)

Zone
Janakpur

Area
- Total 2,491 km2 (961.8 sq mi)

Population (2001)
- Total 279,821
- Density 112.3/km2 (290.9/sq mi)
Time zone
NPT (UTC+5:45)

Main language(s)
nepali,tamang,maithali,chepang,etc



Sindhuli District, a part of Janakpur Zone, is one of the seventy-five districts of Nepal, a landlocked country of South Asia. The district, with Sindhulimadhi Kamalamai as its district headquarters, covers an area of 2,491 km² and has a population (2001) of 279,821.



Historical Importance

This place has a huge historic significance. The sindhuli Gadhi in Sindhuli is the place where British Soldiers were defeated for the first time in Asia in 1767A.D . The British under the leadership of Captain Kinloch came to help the then ruler of Kathmandu, Jai Prakash Malla against the attack of Prithvi Naraya Shah. The Gurkha soldiers were familiar with the terrain and they utilized it to the fullest. The british army had advanced weapons like guns and cannons whereas the Gurkha were with bows arrows, spears etc. But the Gurkhas fought bravely and defeated the British. The british ran for their life leaving behind the weapons they brought together with them. Some of these weapons can still be found in Sindhuli Gadhi.
[edit] facts about sindhuli district
-it is the only one district touching many districts -It is famous for junar production.so,also known as junar district



Name of the VDC's in Sindhuli District


• Amale
• Arun Thakur
• Bahuntilpung
• Balajor
• Baseshwor
• Bastipur
• Belghari
• Bhadrakali
• Bhiman
• Bhimeshwor
• Bhimsthan
• Bhuwaneshor Gwaltar
• Bitijor Bagaincha
• Dadiguranshe
• Dudbhanjyang
• Dudhouli
• Hariharpur Gadhi
• Harsahi
• Hatpate
• Jalkanya
• Jarayotar
• Jhangajholi Ratmata
• Jinakhu
• Kakur Thakur
• Kalpabrishykha
• Kamalamai
• Kapilakot
• Khang Sang
• Kholagaun
• Kuseswor Dumja
• Kyaneshwor
• Ladabhir
• Lampantar
• Mahadevdada
• Mahadevsthan
• Mahendrajhayadi
• Majuwa
• Netrakali
• Nipane
• Pipalmadi
• Purano Jhangajholi
• Ranibas
• Ranichauri
• Ratamata
• Ratnachura
• Ratnawati
• Santeswori
• Siddheswori
• Sirthouli
• Sitalpati
• Solpathana
• Sunam Pokhari
• Tamajor
• Tandi
• Tinkanya
• Tosramkhola
• Tribhuvan Ambote